Toen hij met Ajax degradeerde, speelde Nico Buwalda in Oranje
WEESP - 101 jaar geleden, op 5 april 1914, voetbalde het Nederlands Elftal in Amsterdam tegen Duitsland. Het werd 4-4. Het was het debuut van de enige in Weesp geboren international (tot nu toe): Nico Buwalda.
door André Verheul
Nico werd op 25 juni 1890 geboren in Weesp als Nicolaas Reindert Jouwers Buwalda. Dat klinkt Fries. Op friesevoetballers.blogspot.nl lezen we dat de overgrootouders van Nico uit Pingjum komen, een dorpje bij de Afsluitdijk. De oma van Nico, Trijntje de Graaf, kwam uit Weesperkarspel, zijn moeder Teuntje Schrijver ook. Vader Reindert werd geboren in Huizen. Nico was 16 jaar toen hij zijn opwachting maakte in het eerste elftal van WFC Rapiditas, de beroemde voetbalclub uit Weesp en een van de voorlopers van het huidige FC Weesp. Nico Buwalda was een snelle linksbuiten. Zeven jaar speelde hij bij Rapiditas, toen ging hij naar Ajax. De club uit Amsterdam-Oost bestond toen 13 jaar en had nog geen grote successen gekend, maar speelde wel al in de (hoogste) westelijke eerste klasse.
Sport voor elite
Het voetbal was in die tijd compleet anders. Het was een amateursport om te beginnen. Er zal dus geen sprake geweest zijn van een 'transfer' naar Ajax. Bovendien was voetbal in die tijd voor de elite en - vooruit - de middenstand. De volkssport zou het later pas worden. Voetballers waren allemaal heren. Topsport was het ook niet, soms eerder het tegendeel. Als een heer er met de pet naar gooide, dan was dat in deze kringen zijn goed recht. Er bestond in die tijd een beweging van 'heerenclubs' die zich spiegelde aan het meer dan chique Corinthian Football Club uit Londen. Zij lieten de komst van arbeiders in hun sport liever niet toe. Uit die tijd stamt een collage van Nederlands elftalspelers in driedelig kostuum. Ook droegen ze een hoed. Een van deze heren is Nico Buwalda. Of de familie Buwalda van stand was is niet duidelijk, maar middenstand toch zeker. Nico's nieuwe club Ajax was in die tijd dan ook geen volksclub, maar was ontstaan onder jongens die na de lagere school mochten doorleren en die, getuige de clubnaam, de Odyssee moesten kennen, zo lezen we in het dikke boek 'Het Nederlands Elftal, de historie van Oranje 1905-1989' van Oranjebiograaf Matty Verkamman.
Linkerflank
Het eerste seizoen van Nico Buwalda bij dat chique Ajax werd een seizoen van uitersten. Met zijn spel was niets mis. Hij maakte indruk met zijn flitsende spel op de linkerflank. Hij maakte dat seizoen slechts twee goals, maar wij stellen ons wel veel dreiging en assists voor. Hoe kan het anders dat Nico Buwalda nog datzelfde seizoen werd geselecteerd voor het Nederlands Elftal van de Schotse trainer Billy Hunter.
Hij was daarmee pas de tweede speler van Ajax die ooit voor Oranje uitkwam, na Gerard (ook wel Gé genoemd) Fortgens, die al langer bij Ajax speelde. Nico en Gerard waren de sterspelers van Ajax in het seizoen 1913-1914. Op 1 februari bezorgde Ajax landskampioen Sparta een oorwassing door met 0-5 te winnen. In het standaardwerk '95 jaar Ajax' van Evert Vermeer lezen we: "Wanneer de 0-5 verschijnt op de schoolborden bij de sigarenwinkels (destijds de belangrijkste informatiebron wanneer het om voetbaluitslagen ging) denkt menigeen aan een misverstand." Nico Buwalda maakte een van die vijf doelpunten. Deze spectaculaire overwinning noch het flitsende aanvalsspel van de Weesper linksbuiten kon voorkomen dat Ajax dat jaar zou degraderen. Ja, Ajax is werkelijk een keer onderaan geëindigd. Na een promotie-degradatiewedstrijd tegen Hercules uit Utrecht (waarover later meer) moest Ajax dat droeve lot ondergaan.
Pas de tweede speler van Ajax die ooit voor Oranje uitkwam
Duitsland
Onze Weesper held had toen twee interlands gespeeld. De eerste was op 5 april 1914 in Amsterdam tegen Duitsland. Het was de veertigste interland die Nederland speelde. In die tijd werd er lustig op los gescoord, zowel door als tegen Oranje. Dit keer werd het 4-4. Nederland kwam met 1-0 voor, toen met 1-3 achter, toen met 4-3 voor. U kunt zelf raden in welke minuut de Duitse gelijkmaker viel. Nico Buwalda speelde geen beste wedstrijd, maar werd drie weken later niettemin opgesteld in de wedstrijd tegen België, ook in Amsterdam. Nederland zegevierde met 4-2. Ook deze keer speelde Nico Buwalda zwak, zo vinden we in de annalen terug. Het zou zijn laatste interland worden.
Gemist
Nico Buwalda keerde het gedegradeerde Ajax de rug toe en ging voetballen bij uitgerekend Hercules, de club die Ajax naar de tweede klasse verwees. Hij speelde daar zes seizoenen, keerde terug naar Rapiditas en maakte in 1922 opnieuw de overstap naar Ajax. Die club had aan de hand van een andere rappe aanvaller, de volksjongen Jan de Natris, een eerste succesperiode achter de rug met de bekerwinst in 1917 en het landskampioenschap in 1918 en 1919. Nico Buwalda had dus veel gemist in de tijd dat hij bij Hercules speelde. De 32-jarige Weesper zou nog maar acht duels voor Ajax spelen, want hij keerde in 1923 opnieuw terug naar Rapiditas.
Is er meer van hem bekend? Kwam hij op latere leeftijd nog wel eens bij Rapiditas? Als dat zo zou zijn, dan moeten doorwrochte Rapiditanen als Jan Detering of Bart Slokker dat nog weten. Zijn naam komt bekend voor, zeggen ze, maar beiden kunnen zich geen ontmoeting met de eerste Weesper Oranjeklant herinneren. Nico Buwalda miste helaas nog meer successen van Ajax. Hij overleed op 13 juni 1970, één jaar voordat Ajax de eerste Europacup 1 zou winnen ten koste van Panathinaikos. Met een gouden voorzet van de meest legendarische van zijn opvolgers op de linksbuitenpositie: Piet Keizer.
