'Alles draait om kennis en de vrijheid om dat te mogen delen'
WEESP - Zelf heeft Wim Lamfers over het tijdstip van zijn afscheid als predikant van de Protestantse Gemeente allerlei filosofische gedachten die zijn afscheid van zijn geliefde kerk, van de door hem gestarte Filosofiekring en van zijn geliefde Weesp tot een logische gebeurtenis maken. Zondag 17 april preekt de dominee om 10.00 uur voor het laatst in de Grote Kerk.
door Ruth van Kessel
Dominee Wim Lamfers staat monter in zijn naderend afscheid van Weesp. Dertig jaar gaf hij met volle overtuiging zijn tijd en energie aan de protestante gemeente. Nu gaat hij met emeritaat, zoals dat heet als een predikant met pensioen gaat. De 65-jarige kijkt terug op een interessante tijd. In Weesp, maar ook in Roemenië, het land waar hij als theologiestudent terechtkwam. Zijn interesse gaat verder dan de kerk en de mens: het gaat om delen van kennis en de vrijheid om dat te mogen doen. Een recht dat hij koestert. Inspiratie vindt hij in de filosofie, een stroming die niet altijd samengaat met kerkelijke opvattingen. Lamfers vond er zijn weg in: in de Weesper Filosofiekring en op de kansel in de Grote Kerk. Zich altijd bewust van wie zijn toehoorders zijn. Hij is erom geliefd en bewonderd. Hij geniet van het toeval dat het thema van deze filosofiemaand april dit jaar 'Over de grens' is.
Lamfers: "Ik ga de komende tijd behoorlijk over wat grenzen heen: na elf seizoenen Weesper filosofiekring draag ik het over aan filosofe Heidi Muijen. Na mijn afscheid als predikant verhuis ik naar Limburg. In de zomer leid ik een filosofiekring in Roemenië en in oktober geef ik gastcolleges op Roemeense universiteiten over mijn in het Roemeens geschreven boeken over theologie en filosofie. In Limburg ga ik ook een filosofiekring opzetten. Mijn werk hier in Weesp stopt, maar achteroverleunen is er voor mij nog lang niet bij."
Dominee, gepromoveerd in de theologie, zes boeken, u hebt uw tijd goed besteed?
"Dat is een kwestie van organiseren: mijn werkdagen waren van 8.00 tot 22.30 uur. Tussen 13.00 en 15.15 uur gunde ik mij de tijd om te studeren en te schrijven. Op zaterdag was ik vrij en de preek voor zondag had ik standaard op donderdag om 11.15 klaar. Alles strak gepland. Ik heb meer gedaan dan dat ik van tevoren had gedacht. Dat is te danken aan dat gestructureerde leven en aan een vrouw die mij daarvoor de gelegenheid geeft. Met Coca heb ik enorm geboft."
Dertig jaar predikant in Weesp?
"Ik heb al die jaren het leven van gemeenteleden mogen volgen, de ontwikkeling, en meegemaakt hoe generaties elkaar opvolgden, het was een boeiend experiment. Met de komst van mensen met culturele interesses, musici en schrijvers heb ik de Weesper bevolking zien veranderen. Dat zag ik vooral terug in de Filosofiekring: een veelvoud aan mensen die wat in te brengen hebben. Inspirerend."
'Veel willen doen in je leven is een kwestie van goed plannen'
Waarom koos u voor Weesp?
"Na acht jaar Maartensdijk en Hollandsche Rading zocht ik een stadje met een historisch karakter. Vooral de prachtige Grote Kerk was doorslaggevend en er moest een goede organist zijn. Net als goede scribae, in Weesp vond ik alles."
Toch gaat u weg?
"We zochten een mooi en ruim huis voor een betaalbare prijs en vonden dat toevallig in Limburg. Het is er een stuk rustiger dan de Randstad. We beginnen een nieuw hoofdstuk, ik kijk ernaar uit. Ook naar het opzetten van een nieuwe filosofiekring: in Weesp kun je met standaard 25 tot 30 deelnemers toch van een succes spreken."
Hoe raakt een theoloog zo gefascineerd door filosofie. De kerk en filosofie zijn lang niet altijd de dikste vrienden?
"Tijdens mijn studie theologie kreeg ik het vak analytische taalfilosofie, maar mijn interesse lag juist bij de klassieke filosofen als Descartes. Helaas ging het daar niet over. Toen ik ging promoveren op de theoloog Bonhoeffer ontdekte ik dat hij zich ook bezighield met filosofie. Dat boeide mij zo dat ik besloot mijn tweede boek over filosofie te laten gaan."
Hoe heeft filosofie uw denken als predikant beïnvloed?
"Filosofie was voor mij in mijn studeerkamer en bij de filosofiekring, als predikant hield ik het gescheiden. Bij de preek is het bijbelverhaal het uitgangspunt. Natuurlijk met mijn persoonlijke kleur, maar ik vond niet dat ik mijn filosofische visie aan kerkgangers mocht opdringen. Als mensen wilden, konden ze me vinden in de filosofiekring en konden we met elkaar in gesprek gaan; vanaf de preekstoel is het eenrichtingsverkeer."
Heeft het uw geloof veranderd?
"Laat ik zeggen dat ik er anders in sta dan veertig jaar geleden. Een mens groeit en dat bepaalt je visie op leven en geloof. Geloof laat zien dat we als mens open moeten staan voor andere meningen, zonder dat zouden we kunnen vervallen in egoïsme en egocentrisme."
Geloof kan ook verwoesten?
"Je doelt op de huidige toestand in de wereld? Het gaat mis als religie een ideologie wordt. In hoeverre heeft de IS te maken met de kern van de islam? Het gaat mis als er gedacht wordt in een zij en een wij en mensen elkaar met geweld denkbeelden opleggen."
Kan filosofie de plaats innemen van het geloof?
"Nee. Nu de kerken leeglopen missen mensen een boodschap en een stuk cultuur. Binnen de filosofie heb ik niets gevonden wat de theologie kan vervangen in haar rol van levensvervullende zoektocht naar de waarheid. Het wegvallen van het geloof vind ik een jammerlijk gemis omdat dan een inspirerend rolmodel ontbreekt. Het is maar de vraag of de mens zonder die zoektocht kan."
Iets heel anders, waar komt uw band met Roemenië vandaan?
"Als student was ik daar in 1973/1974 en zag daar zo veel onrecht en armoede, dat heb ik nooit meer kunnen loslaten. Al die mensen die zich door het socialistische regime niet konden ontplooien. Vanaf die tijd kreeg ik het idee dat het mijn opdracht was om mensen die in onwetendheid, armoe en onrecht leven bij te staan. Heel simpel door koffers vol met boeken die daar niet te krijgen waren daarnaar toe te brengen. Roemeense intellectuelen leefden in een groot isolement na veertig jaar socialisme. In die periode leerde ik mijn vrouw Coca kennen en door haar zag ik nog meer misstanden in dat land."
En u trok zich dat aan?
"Ik stelde mijn promotie uit en hield me naast het predikantschap vooral bezig met het realiseren van transporten. Ik zocht uit waar hulpgoederen het meest nodig waren. Het was nog best lastig om dingen op de juiste plek te krijgen: grijpgrage handjes heb je overal."
Daarom die gastcolleges?
"Roemeense studenten mogen in colleges hun professor alleen maar naar de mond praten. In discussie gaan en zelfstandig leren denken is niet aan de orde. Daarom wil ik graag mijn boeken over vrijheid met hen bespreken. Dat je die vrijheid kunt en moet nemen. Al is het regime nu beter, er moet daar nog flink wat tussen de oren veranderen. Daar draag ik graag aan bij."