Eerste keer
Het orgel in de Grote Kerk is na acht maanden restauratie afgelopen week weer in gebruik genomen. Met veel liefde is er door mensen geld opgehaald en zijn er subsidies uitgegeven om het megaproject te bekostigen. Met evenzoveel zorg en aandacht hebben vaklui het orgel de afgelopen tijd uit en weer in elkaar gezet.
Ik heb zelf een beetje een haat-liefdeverhouding met het instrument. Er zijn momenten dat ik onder de indruk ben van dat gigantische bouwwerk, dat al zo veel decennia wordt gebruikt. In gedachten zie ik al die generaties voor mij uit de 19e en de 20e eeuw, meezingend met de muziek. Maar er zijn ook momenten dat het orgel mij door zijn specifieke geluid in één keer terugbrengt in oude herinneringen van vroeger. Van stilzitten, en verveling, en moeten.
Ik begrijp, misschien daarom wel, dat het orgel zowel een uitnodiging als een drempel kan zijn. Zoals volgens mij überhaupt een kerkdienst als fascinerend én vervreemdend kan worden ervaren, zeker voor mensen die niet vaak in de kerk komen. Omdat het een plaats van stil worden is, zonder afleiding. Wat zowel irritant als fijn kan zijn. Een plek waar oude woorden worden gelezen, die saai en langdradig zijn, totdat onverwachts iets wordt geraakt binnenin zonder dat je dat zelf wilde.
Soms merk ik dat een associatie als een pavlovreactie kan bovenkomen en je ervaring in de weg kan zitten. De toon van het orgel kan mij terugbrengen naar een herinnering als 10-jarige aan uren vol onbegrijpelijke gezangen. Wat ik dan weleens doe, is alle associaties in mijn hoofd stopzetten en te luisteren alsof het de eerste keer is. Dat is moeilijk, maar het is te doen. De crux zit hem in het niet interpreteren. Dan opeens hoor ik een zachte adem, wind die door pijpen gaat, warmte en snelheid en felle, hoge tonen als belletjes die afgaan. Ik creëer een nieuwe ervaring.
Het is niet meer dan een simpel mind-trucje, maar het opent nieuwe werelden. Je kunt het toepassen op alles: je werk, het eten dat je eet, je eigen lichaam, je kinderen, je partner. Probeer het maar eens. 's Ochtends bij het wakker worden, draai je je om. Wie is het die naast je ligt? De lijn van een schouder, nieuwe kleine rimpeltjes. Hoe lang geleden is het niet dat je met nieuwe ogen als van een eerste keer hebt gekeken?