'Fort Uitermeer wordt steeds een beetje mooier'
WEESP - Fort Uitermeer ligt aan het einde van de 's-Gravelandsweg in een prachtig gebied aan de Vecht. Deze kwetsbare plek dreigde ruim tien jaar geleden ten prooi te vallen aan projectontwikkelaars en horeca-exploitanten. Een groep Weespers voorkwam dat door met een alternatief plan te komen dat veel beter aansluit bij de ecologische en cultuurhistorische waarde van dit terrein. De voorman van dit bijzondere gezelschap is Lieuwe Veerman. Hij is door ons verkozen tot Weesper van het Jaar.
Wie weleens voet heeft gezet op het terrein van Fort Uitermeer weet het: dit is een paradijsje. Of zoals Lieuwe Veerman het omschrijft: "Je waant je hier in een andere wereld. Het is een rustpunt."
Fort Uitermeer was een vestingwerk aan de Vecht. De fascinerende geschiedenis gaat meer dan 400 jaar terug en voert onder meer langs de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Van het oorspronkelijke vestingwerk is weinig meer over en het torenfort is een (overigens prachtige) ruïne. Defensie gebruikte het terrein lange tijd voor de opslag van munitie, de laatste decennia was het terrein een werkplaats van de provincie Noord-Holland. Zo'n tien jaar geleden bood de provincie het terrein te koop en ter herontwikkeling aan. Een ontwikkelaar bood 2,5 miljoen en zou volgens de overlevering een Van der Valk-achtige exploitatie met hotel voor ogen hebben gehad.
Dat er nooit een grote toekan is geland op Uitermeer is te danken aan een stel Weespers dat zich verenigde in de Stichting Uiteraard Uitermeer. Zij overtuigden de provincie met hun plan voor herontwikkeling dat recht zou doen aan de ecologische en cultuurhistorische waarde van Fort Uitermeer. In plaats van miljoenen boden ze hun expertise aan. Voor een erfpacht van één euro per jaar konden ze het 4,5 hectare grote terrein krijgen, op voorwaarde dat ze zelf hun plan uitvoerden. De missie: het terrein ontsluiten voor bezoekers en het boeiende verhaal van Fort Uitermeer vertellen.
De vriendengroep is nu zo'n tien jaar bezig. Hun plan ziet er grofweg zo uit: in het binnengebied blijven natuur en rust centraal staan, aan de buitenrand komen de overige recreatieve en educatieve functies. Aan de zuidwestkant zou de oude vestingwal moeten terugkeren in het landschap. Door rondom beplanting aan te brengen, ontstaat een besloten gebied. In het ontwerp wordt uitgegaan van gebouwen in de wal, passend bij het beeld van fortificatie. Dit alles moet mooi passen in het landschap. De slotgracht en het idyllische sluisje leiden de bezoeker direct naar het torenfort. De kanonremise is geheel ingericht voor de vleermuis. De 'plofhuisjes' op het andere deel van het terrein worden opgeknapt en krijgen bestemmingen die passen bij het fort en de omgeving. Veerman: "Deze plek is nu al een AAA-locatie. Door er steeds iets aan toe te voegen, wordt het steeds mooier. Het is nog lang niet af, maar het is nu al zeer de moeite waard."
Afgelopen zomer werd een belangrijke mijlpaal bereikt door de oplevering van een beschutte sloepenhaven. Bezoekers die per sloep of fluisterbootje over de Vecht arriveren, kunnen daar aanleggen. Ook de Vuurlinie legt daar aan als hij heen en weer vaart tussen het centrum van Weesp en het fort. "We doen het stapje voor stapje", legt Veerman uit. "We moeten namelijk eerst het geld verdienen voordat we kunnen investeren. Daarom is er enkele jaren geleden eerst restaurant Uit & Meer gekomen, want dat is onze voornaamste financieringsbron. Daarnaast proberen we subsidies aan te boren en zoeken we sponsors." Zo is er onlangs met Boskalis een mooie deal gesloten. Dit bedrijf verbreedt op dit moment de provinciale weg en heeft een van de plofhuisjes (in deze huisjes werd vroeger munitie opgeslagen) op het fortterrein opgeknapt als directiekantoor. Als het werk aan de weg erop zit, schenkt Boskalis het opgeknapte gebouw aan Uiteraard Uitermeer. In een ander plofhuisje moet een informatiecentrum komen, terwijl weer een ander huisje geschikt kan worden gemaakt voor kleinschalige optredens. "We zijn in contact met de City of Wesopa om daar kleine voorstellinkjes te laten plaatsvinden of ensembles te laten optreden. Niet met veel lawaai uiteraard, want alles wat we doen moet passen in deze omgeving."
"Maar we moeten nu eerst weer even sparen, want na de aanleg van de sloepenhaven is de kas weer leeg. Wij zeggen: als we het doen, doen we het goed. Dat betekent dat we alleen willen investeren in kwaliteit. In de haven zijn duurzame materialen gebruikt. En ik weet niet of je het al gezien hebt, maar op en rond het nieuwe parkeerterrein hebben we beplanting en bomen aangebracht, zodat het straks netjes wegvalt in het groen. Dus als we investeren in zo'n plofhuis dan willen we dat zo goed mogelijk doen."
Maar ook iets dat simpel en minder kostbaar is, kan waardevol zijn. Zo is er deze week een mooi ooievaarsnest gemaakt. Veel ambitieuzer is het plan om de vestingwal te laten terugkeren in het landschap. Verder streeft de groep ernaar op het hele terrein energieneutraal te worden. Veerman kan niet vaak genoeg benadrukken dat alles gebeurt met respect voor de omgeving. "We willen echt iets moois neerzetten", zegt hij.
Nu al is Fort Uitermeer een trekpleister voor wandelaars, fietsers en andere toeristen. Veerman: "Geen duizenden mensen per dag, dat willen we ook niet. Maar wel een beperkte stroom bezoekers die met de fiets of boot komen en hiervandaan de omgeving verkennen, We zijn de poort voor zowel het Gooi als de Vechtstreek. Veel bezoekers strijken hier neer om vervolgens Weesp te bezoeken voor een stadswandeling, of voor een wandeling in het Naardermeer. Ik moet er wel bij waarschuwen: als je op dat mooie terras aan de Vecht gaat zitten, heb je niet de neiging om ooit nog weg te gaan...!"
Niet alleen de plek en het plan zijn bijzonder, ook de groep Uiteraard Uitermeer is dat. Veerman: "Ik krijg nu deze prijs, maar de kracht is de hele hechte groep die wij vormen. We gaan sociaal met elkaar om, roeien met elkaar, zijn altijd oplossingsgericht. Natuurlijk hebben wij soms ook discussie, maar dan wordt er gestemd en dan hebben we weer een hobbel genomen. Dan gaan we allemaal door. We houden ons gezamenlijke doel altijd voor ogen. Daarnaast hebben wij vanaf dag één gezegd: niemand van ons mag er aan verdienen. Wij doen het voor Weesp."
