'Seksueel misbruik verandert je blijvend, tot in je kern'
Met de hashtag #MeToo delen mensen hun ervaringen met seksueel misbruik en intimidatie. Het doel is seksueel geweld uit de taboesfeer te halen en aantonen hoe wijdverbreid het is. Kunstenaar Eric Hage (53) werd als 3-jarig meisje verkracht door een buurman en vecht nog dagelijks om dit te overwinnen." Hage stelt voor #MeToo te veranderen in #WeDo: "Laten we ruimte maken voor elkaar en leren het echt samen te doen."
WEESP Ik ga niet meer zwijgen, voor niemand. Een krachtig statement, maar ook haalbaar? Keer op keer neem ik het me voor en beland dan toch weer in de zwijgershoek. Tot ik ineens iets móet zeggen, want dit is te groot om over te zwijgen.
'Waarom heb je het niet eerder verteld?' Die vraag die steeds terugkomt dwingt tot verdediging. Wat heb ik verkeerd gedaan? Waarom heb ik mijn mond gehouden? Was het mijn schuld? De wedervragen die door mijn hoofd schieten als hij gesteld wordt. Maar: wat maakt het uit waarom ik het niet eerder vertelde, ik vertel het NU! En wat ik NU van je nodig heb, is dat je luistert en me serieus neemt. De waaromvraag wordt gesteld om af te leiden. Het impliceert een leugen, een: als het zo erg was, had je het wel eerder verteld. En het toont onvermogen van de aanhoorder om adequaat te reageren. Het gaat niet in op inhoud, want wat moet je met zo veel persoonlijke informatie en al die emotie? We hebben niet geleerd daar goed mee om te gaan en kiezen voor de makkelijkste optie: op afstand houden: het kan of zal wel niet waar zijn. Terwijl een helpende reactie zou zijn: 'Hoe kan ik helpen? Ik begrijp dat het te erg was om te vertellen, te moeilijk. Het voelde niet veilig genoeg. Wat goed dat je het nu wel durft. Ik luister en wil je helpen.'
'Wat ik van je nodig heb, is dat je luistert en me serieus neemt'
Vertellen is herbeleven
'Slachtofferschap', 'Zet het van je af', 'Het is gebeurd, leg het naast je neer en maak iets van je leven', 'Blijf er toch niet zo in hangen', 'Iedereen maakt dingen mee die niet leuk zijn', 'Ze willen gewoon aandacht, kijk mij zielig zijn', 'Toen het gebeurde was je slachtoffer, nu heb je zelf in de hand of je overwinnaar of slachtoffer bent.' Zomaar wat dingen die je te horen kunt krijgen als je je ervaringen deelt. Hiermee samen hangt: de kracht van bewijs. 'Wat is er gebeurd?' De vraagsteller realiseert zich niet dat vertellen herbeleven is. Vertel je wat er gebeurd is, dan 'speel je slachtoffer'. Vertel je níet wat er is gebeurd, dan ben je niet slachtoffer genoeg. Hier ligt blijkbaar een fijne lijn. Matthijs van Nieuwkerk vraagt Jelle Brandt Corstius meerdere malen wat er precies gebeurde. Jelle geeft even vaak aan dit niet te willen vertellen, het staat al in de krant. Zijn zichtbare zucht van opluchting als Mathijs eindelijk zijn vragen staakt, zegt alles. Hier draait het om: vertellen betekent de ervaring herbeleven, opnieuw de beelden, aanrakingen, het voelen, ruiken en horen. Alleen om ongeloof en nieuwsgierigheid te sussen. Wat er precies gebeurd is, zou geen vraag moeten zijn, maar een opening: 'Als je het wilt vertellen, wil ik luisteren.' Meer niet. Vertellen betekent je opnieuw kwetsbaar maken voor niet geloofd worden, repercussies en afwijzing. Dit vraagt om een veilige omgeving. Het voor jezelf op papier zetten en besluiten dit de wereld in te sturen, is iets heel anders dan het hardop zeggen in een situatie die niet vrij en veilig voelt.
Bewijsvraag
Mijn verhaal is geen geheim en staat grotendeels al op papier. Echter, het er hardop over hebben vraagt een heel ander niveau van openheid, veiligheid en vertrouwen dan het op papier laten lezen - ver(der) weg van reacties en meningen. Wie zijn of haar ervaringen deelt, doet dit in het vertrouwen dat de ander hem/haar serieus neemt, hem/haar er niet op afwijst of hem/haar er niet op een andere manier op aanrekent. Gebeurt dat toch, dan is dat níet de fout van wie vertrouwen geeft, maar altijd van de ander die er misbruik van maakt en niet integer met dit vertrouwen om kan gaan. Vertrouwen is waar de bewijsvraag over gaat. Is het te lang geleden, dan is het vaak niet meer te 'bewijzen'. Dat onze buurman mij verkrachtte toen ik drie was, is niet meer te bewijzen. Een andere buurman die vaak bij ons at toen ik 14 was, betastte mij regelmatig en greep naar borsten en kruis tijdens de afwas. Ook niet te bewijzen, en beiden zijn al lang dood. Maar dat betekent niet dat het niet gebeurd is. En zo zijn er nog veel meer gebeurtenissen ervoor en -na geweest die niet te bewijzen waren. Sommige zijn erkend en toegegeven door degene die ze beging, andere om uiteenlopende redenen niet. En een leven lang paniekaanvallen bewijst ook al niets. Twee maanden geleden onderging ik EMDR-therapie. Wat naar boven kwam was een grote hand over mijn driejarige mond en het verpletterende gewicht van een groot volwassen lijf dat me fysiek de adem benam. Minutenlang kon ik letterlijk geen adem halen door de sensatie van dat grote, zware mannenlijf. De dood was nog nooit zo dichtbij en zo heb ik haar al die jaren met me mee gedragen. Een constante staat van paniek die sinds mijn derde als een deken alles bedekte en overschaduwde. Het constante gevoel in doodstrijd te zijn, geen pauze, geen vakantie, geen rust, altijd doodsangst. Dat ik sinds die EMDR een rust en openheid ervaar die ik nooit eerder heb gekend en van anderen hoor meer 'aan' te zijn, meer aanwezig, is voor mij bewijs genoeg. Wat ik al heel lang weet: het is echt gebeurd. Iedere flashback die ik in mijn leven gehad heb, ieder stukje herinnering wat ik al worstelend terugvond en mij meer 'levend' deed zijn, bewijst mij dat alles echt gebeurd is.
Overleven
Ik ben al heel lang geen slachtoffer meer. Wel overlever, dagelijks vechtend om de incest- en misbruikervaringen te overwinnen. Seksueel misbruik is, op iedere leeftijd, een open wond die sporen en littekens nalaat. Niet iets wat je meemaakt, 'even' verwerkt en naast je neerlegt. Het verandert je tot in de kern, je zelfbeeld, het vertrouwen in jezelf en in anderen. Het beïnvloedt blijvend relaties en seksualiteit. De ervaringen uit mijn jeugd vormden de volwassene die ik werd. De (negatieve) ervaringen die je als kind leert, betekenen een levenslang proces van 'ont-leren'. Ik kan nooit open en vrij op iemand af stappen of met iemand zijn. Er is altijd die schaduw van angst. Maar ik blijf het proberen, want ik geloof in het goede in de mens en inmiddels ken ik er genoeg die wel lief en betrouwbaar zijn en deze stap de moeite waard maken. Verwerken is stukje voor stukje alles onder ogen zien, opnieuw doorleven en weggedrukte emoties doorstaan. Een proces dat voor iedereen een andere tijdspanne bestrijkt en in eigen tempo aangegaan moet worden. Dat is de enige weg. Iedere druk van buitenaf werkt averechts, wordt versterking van al bestaand trauma. En wie denkt mij te kunnen veroordelen op hoe ik mijn leven zou moeten leiden, wat ik wel of niet aan zou moeten kunnen 'op mijn leeftijd', is van harte welkom een open en echt gesprek met mij aan te gaan. Een-op-een, in vertrouwen en eerlijkheid. Maar niemand mag me nog vertellen wat ik hierin, volgens hen, wel en niet moet doen en kunnen. Dat heb ik wel geleerd.
Bewustwording
Wat in mijn jeugd speelde binnen de structuur van een gezin, de geheimhouding, het zwijgen, het zwijgende meewerken aan en ruimte geven tot, zie ik terug in de verhalen van wat er gebeurt in bedrijven en industrieën. Dit zijn gezinnen in het groot. Alles wat speelt in gezinsstructuren speelt hier op grotere schaal. Daarom is bewustwording van al die processen belangrijk: Hoe gaan mensen in gezinnen en families met elkaar om? Want dat is hoe ze ook met de 'families' in het bedrijfsleven omgaan. Om gezinnen en daarmee bedrijven en uiteindelijk onze maatschappij te helen, moeten we mensen helen. Dat lukt niet door ze te vertellen dat wat ze zeggen niet waar is, verjaard of niet onbewezen. Mensen helen door naar ze te luisteren, ze serieus te nemen en ze veiligheid te bieden. #MeToo laat een probleem zien. Vreselijk, groot en wijdverbreid. Maar het stemt ook hoopvol. Er is blijkbaar ruimte en veiligheid genoeg om het zichtbaar te maken. We worden wakker. De stem van één vrouw maakt al generaties lang geen verschil, maar de stem van alle vrouwen (en mannen) zet een beweging in gang. Het is geen vrouwenprobleem: 'stel je weerbaarder op', 'doe eerder je mond open' (want toen je die keer 'nee' zei, hielp dat ook niet), 'kleed/gedraag je anders'. Maar het is ook geen mannenprobleem. Zij die nu massaal in de verdediging schieten, 'Ik ben niet zo' (klopt, niet alle mannen zijn zo, maar dat zegt degene die het wel doet ook en dat maakt het zo lastig) en zich wapenen tegen allerlei onterechte beschuldigingen alsof zij de slechteriken zijn.
'#MeToo is een belangrijke stap in de goede richting'
Ruimte maken
Dit onderdeel van mens-zijn vraagt gezamenlijke inzet. Seksualiteit is een belangrijk onderdeel van leven. Maar over seks moeten mensen samen beslissen, het mag nooit voortkomen uit machtsmisbruik. We moeten een maatschappij willen zijn waarin we emotionele en fysieke veiligheid creëren voor elkaar. Tussen man-vrouw, man-man, vrouw-man, vrouw-vrouw. Zeggen 'that's life, deal with it' is te makkelijk. We zijn zover geëvolueerd dat we massaal #MeToo zeggen, omdat we weten dat het niet klopt en dat één persoon alleen de wereld niet kan veranderen. #MeToo is een belangrijke stap in de goede richting. Het laat op een belangrijk punt zien wat er mis is in hoe we omgaan met elkaar. We praten er nu over, het leeft, we zoeken: hoe komen we verder? Hoe leren we jongens dat het oké is om kwetsbaar te zijn, dat het oké is om meisjes en vrouwen als gelijken te zien. Hoe kunnen we vrouwen én mannen de ruimte geven te zijn wie ze zijn, in al hun kwetsbaarheid, schoonheid, kracht en intelligentie. We zijn allemaal eerst mens en zowel onze mannelijke als vrouwelijke kwaliteiten zijn nodig in deze wereld. Laten we daarom ruimte maken voor elkaar en leren het echt samen te doen! Daarom pleit ik nu voor #WeDo: We do make space and create safety for each other!