'In de schulden raken,
kan iedereen overkomen'
Het kan iedereen overkomen: in de schulden raken. Sinds vijf jaar kun je in Weesp dan geholpen worden door een schuldhulpmaatje van de gelijknamige stichting.
WEESP Eigenlijk zou hun hulp niet meer nodig moeten zijn, vinden ze zelf bij de Stichting Schuldhulpmaatje (SHM), maar er doen juist steeds meer mensen een beroep op de hulp die zij bieden. De crisis is voorbij, maar dat merken ze nog niet bij SHM, 2017 was juist een druk jaar.
Marien Weststrate is coördinator bij SHM en de eerste contactpersoon als iemand zich aanmeldt. "Dat doe ik altijd zo snel mogelijk, want als iemand eenmaal de stap neemt, is de nood vaak hoog. Ik probeer snel te inventariseren of er sprake is van een acute crisis, zoals een dreigende huisuitzetting of afsluiting van gas en licht, en koppel dan de cliënt aan een maatje." In de schulden raken, kan iedereen gebeuren, is de ervaring van Alwine van de Meent die al 2,5 jaar als schuldhulpmaatje mensen begeleidt. "Mensen verliezen hun baan, worden ziek of gaan scheiden en als dan je inkomen daalt en je je uitgavenpatroon niet weet aan te passen, gaat het al snel mis." Bij de eerste bezoeken aan een cliënt probeert zij inzicht te krijgen in de situatie. "Dat betekent vooral goed luisteren, ook naar wat er tussen de regels door verteld wordt. Er is vaak schaamte en er zijn ook regelmatig meer problemen dan alleen de financiële. Ik wil eerst weten: is er nog wel geld om eten te kopen. Zo niet, dan leg ik contact met de voedselbank. We hebben goede contacten zodat we dat snel kunnen regelen. Dan begint het uitzoeken van de papieren, soms vuilniszakken vol met - ongeopende - enveloppen, waaronder veel blauwe."
SHM is laagdrempelig; de mensen worden, meestal wekelijks, thuis geholpen en als dat nodig is langdurig. "Maar het belangrijkste doel is wel om de cliënten juist zelfredzaam te maken en hun financiën (weer) zelfstandig te regelen", benadrukt Van de Meent. Zij begeleidt drie cliënten. "Ze zijn vaak blij als je komt, de nieuwe rekeningen liggen al klaar op tafel. Eén cliënt begeleid ik al heel lang, die kan het eigenlijk al zelf, maar af en toe help ik nog even bij een moeilijke brief of betaling. Een ander kon ik snel helpen en het traject ook weer afsluiten; dat was iemand die na een scheiding ineens zonder inkomen was komen te zitten en nog nooit de financiën geregeld had. Als het zo goed lukt, is het heel dankbaar werk."
De hulpvraag verschilt enorm. "Als een schuldhulpmaatje contact opneemt met een schuldeiser, wordt er meestal wel wat langer respijt gegeven, is de ervaring. "Zij weten ook dat ze dan meer kans hebben om hun geld, al is het maar voor een deel, toch te krijgen", aldus Weststrate. Van de kant van de schuldeisers zou trouwens best eerder wat gedaan kunnen worden, vindt hij. "Dat gebeurt al wel: een woningbouwvereniging trekt bijvoorbeeld veel sneller aan de bel dan vroeger als er een huurachterstand ontstaat. Maar de overheid zou om te beginnen eens begrijpelijke brieven kunnen gaan schrijven en ook eerder kunnen waarschuwen als bijvoorbeeld de belasting niet wordt betaald." Bij (te) grote schulden gaat het maatje met de cliënt via Versa naar een schuldsaneringstraject. Maar de begeleiding van SHM blijft ook, want zo'n traject is zwaar. "Vergis je niet, de regels om in aanmerking te komen voor kwijtschelding van (een deel van) een schuld zijn heel erg streng. Deze mensen hebben echt een heel laag inkomen", vertelt Van de Meent. Weststrate: "Ik zeg het vaak bij voorlichtingsbijeenkomsten over ons werk: voor wie een baan heeft, gezond is en in staat is om zijn financiën zelf te regelen, lijkt het allemaal zo makkelijk, maar dan heb je gewoon geluk."
Het werk van SHM wordt betaald door bijdragen van de gemeente en giften, bijvoorbeeld van de kerken, Rotary en de Rabobank. Sinds de start in 2013 meldden zich 107 mensen aan voor hulp bij SHM. 2017 was een druk jaar, waarin voor 29 mensen een begeleidingstraject is opgestart. Op dit moment zijn in Weesp, Muiden en Muiderberg 19 maatjes actief. Net genoeg om de vraag naar hulp en het aanbod in evenwicht te houden.
Wie zich aanmeldt als schuldhulpmaatje krijgt eerst een korte opleiding en ieder jaar bijscholing. De hulp is altijd anoniem, namen van cliënten worden nooit genoemd, ook niet bij de maandelijkse bijeenkomsten waar de schuldhulpmaatjes praten over hun begeleidingstrajecten en elkaar adviseren. Schulphulpmaatjes hoeven niet per se deskundig te zijn op het gebied van financiën. "Gewoon logisch na kunnen denken, dat is genoeg. En goed kunnen luisteren, geduld hebben, doorzettingsvermogen en vooral: je oordeel op kunnen schorten", zegt Weststrate. "Je komt in situaties waar er geen geld meer is om eten te kopen, maar wel twee honden rondlopen bijvoorbeeld, of flink gerookt of alcohol gedronken wordt: allemaal dingen die veel geld kosten." "In de loop van het traject, als we een vertrouwensband hebben kunnen opbouwen, gaan we natuurlijk wel samen zoeken naar punten waarop bezuinigd zou kunnen worden", voegt Van de Meent daaraan toe. "Het gaat erom dat er vooruitgang wordt gemaakt, in kleine stapjes, en dat de mensen bereid zijn ook echt iets aan hun situatie te doen."