Vroeger de stadsrechten,
nu de kernwaarden
WEESP Dat Weesp op 20 mei 1355 stadsrechten kreeg, betekende onder meer dat de Weespers een muur om de stad mochten bouwen en meer zaken zelfstandig mochten regelen. Die muur is weg en de bestuurlijke zelfstandigheid raken we kwijt na de fusie met Amsterdam, op 24 maart 2022. Maar de stadsrechten houden we. En daar hebben we echt nog wel iets aan.
Als je plaatsneemt op een van de bankjes langs de waterkant van de Nieuwstad - en je kijkt door je wimpers naar de overkant - dan zie je met een beetje fantasie in die huizenrij aan de Oude Gracht... een stadsmuur. Ooit stond daar de stadsmuur, weerspiegelend in het water van de Voorgracht. De Grote Kerk torende daar ook toen al bovenuit. Het maken van een stadsmuur en een gracht was een van de stadsrechten die in 1355 door Willem de Vijfde, graaf van Holland, aan Weesp werden verleend. De akte is getekend op 20 mei, morgen dus 666 jaar geleden.
Het stuk perkament zat eeuwen opgevouwen in een zakje en overleefde zo oorlogen, plunderingen en stadsbranden. Nu ligt het veilig in het gemeentearchief. In 2005 werd deze akte tentoongesteld door toenmalig stadsarchivaris Ida Kemperman. In dat jaar vierde Weesp de 650e verjaardag van de stadsrechten met een jaar vol activiteiten. Op 20 mei 2005 kroop Weesper Harro Smit in de huid van Willem de Vijfde om in de Grote Kerk de akte nogmaals aan te bieden aan toenmalig burgemeester Chris Hofkamp. Een feestelijke en gekostumeerde gebeurtenis.
Rechtspreken
Een belangrijk stadsrecht was dat van de eigen rechtspraak. De rechtbank werd gevormd door de toenmalige stadsbestuurders. Het nieuwe stadhuis uit 1776 werd daarom ook weer als rechtbank ingericht. In de hal is nog steeds de plek herkenbaar waar werd rechtgesproken. Daarnaast voert de trap naar de cellen. Je kunt ze bezoeken als je eens komt kijken in Museum Weesp.
Ook tolrecht, waagrecht en het recht om een weekmarkt te houden waren geregeld, dus het stadsrecht was in de praktijk vooral een economische motor.
En dan nu Amsterdam
De weekmarkt is er nog, maar de stadsmuur al drie eeuwen niet meer. Rechtspreken mag Weesp ook al een tijdje niet meer. Een hoewel een bestuurscommissie vanuit Weesp en Driemond voor enige invloed moet blijven zorgen, raakt Weesp ook de bestuurlijke zelfstandigheid kwijt. Dat gebeurt op 24 maart 2022, de dag waarop de gemeente Weesp opgaat in Amsterdam. De gemeente Amsterdam bestaat vanaf dat moment uit twee steden: Amsterdam en Weesp. Dus onthoud goed: de gemeente Weesp houdt op te bestaan, maar de stad Weesp blijft. En de stadsrechten uit 1355? Die behoudt Weesp. Ten eerste omdat Willem de Vijfde ze voor eeuwig heeft uitgegeven, ten tweede omdat Amsterdam en Weesp dat zwart-op-wit zo hebben afgesproken.
Nieuw soort stadsrechten
Die stadsrechten zijn ongelofelijk belangrijk geweest voor de ontwikkeling van Weesp en hebben de stad letterlijk en figuurlijk gevormd tot wat het nu is. Wie een beetje weet van de stadsrechten en de historie, raakt nauwer betrokken bij de stad van nu, geniet er meer van en is er trotser en zuiniger op. Ook met Amsterdam als nieuwe huisbaas is dat een veilige gedachte.
Waar de stadsrechten veel zeggen over het verleden, zeggen de kernwaarden veel over de toekomst. De kernwaarden, dat zijn 14 punten die de gemeenteraad van Weesp in samenspraak met de inwoners van Weesp heeft opgesteld en die de identiteit van Weesp bepalen. Zoals de historische waarde, het open (rivier)landschap, de gemeenschapszin en de aantrekkelijkheid voor ondernemers en bedrijven.
Het stadsrecht vormde Weesp tot wat het nu is
Deze kernwaarden kun je zien als een nieuw soort stadsrechten. Schriftelijk is vastgelegd dat Amsterdam ze zal behouden en versterken. Toch zullen de inwoners van Weesp daar bovenop moeten blijven zitten. Het begint ermee dat ze bekender moeten worden. Een groep Weespers, met onder meer vertegenwoordigers van het WeesperNieuws, de Historische Kring en Koninklijke Harmonie De Adelaar, wil graag wat aan die bekendheid doen. Dit artikel is een eerste aanzet daartoe. Als aan het einde van dit jaar de laatste honderd dagen van het zelfstandige Weesp aanbreken, volgt er meer.
Hoe dan ook: je weet nu waar je op moet letten als je even gaat zitten op een bankje langs de gracht en de huizenrij aan de overkant weerspiegelt in het water, zoals ooit de stadsmuur dat deed.
Als lid van Extra lees je online meer over de akte en de stadsmuur
