Eindelijk gelukt!
Weesp houdt op te bestaan als zelfstandige gemeente. Daar zijn meer dan tachtig jaar aan fusieplannen aan voorafgegaan. Waarbij Weesp nooit echt in trek was bij mogelijke partners.
Tekst Cees Pfeiffer, foto's André Verheul en Pixabay
De eerste plannen om Weesp te laten fuseren dateren van september 1940 als de Duitsers Nederland hebben bezet. Geheel onverwacht komt bij het Weesper gemeentebestuur de verrassende boodschap binnen dat Weesp groter moet worden.
Weesperkarspel
Aangestuurd door het ‘nieuwe bewind' in Den Haag schrijven Gedeputeerde Staten van Noord-Holland dat Weesp moet fuseren met Weesperkarspel. De reden: een ‘krachtigere gemeente', maar ook een ‘besparing op het bestuursapparaat'. De gemeenteraad van Weesp is meteen enthousiast. Want Weesperkarspel, dat als een ring om Weesp ligt, houdt de stad in een keurslijf. Een fusie maakt ook meteen een einde aan verschillende op dat moment spelende ingewikkelde grensproblemen. Zo ligt bijvoorbeeld het fabrieksterrein van Van Houten voor de helft op het grondgebied van Weesperkarspel. Overigens beperken de plannen van Gedeputeerde Staten zich niet alleen tot Weesp en Weesperkarspel. Er ligt ook een voorstel om van 's-Graveland, Kortenhoef, Ankeveen en Nederhorst den Berg één gemeente te maken met Kortenhoef als hoofdplaats. Ook Naarden en Bussum moeten samengaan, evenals Laren en Blaricum. De fusieplannen Weesp-Weesperkarspel vallen niet goed in laatstgenoemde gemeente. Als er dan toch gefuseerd moet worden dan het liefst met een andere plattelandsgemeente, maar niet met het ‘stedelijke Weesp'. En al helemaal niet omdat Weesp er gemakshalve maar even van uitgaat dat de nieuwe gemeente Weesp gaat heten. Uiteindelijk gaat het plan niet door. Weesperkarspel blij, Weesp teleurgesteld.
Muiden
Twaalf jaar later is het weer raak. Gedeputeerde Staten van Noord-Holland presenteren in 1952 een plan om de gemeente Muiden op te heffen en met Weesp samen te voegen. Weesp ziet dit wel zitten, Muiden niet. Daar gaat meteen een commissie van wijze mannen aan de slag om op papier te zetten waarom Muiden tegen is. Korte tijd later worden hun bevindingen in een lijvig rapport gepubliceerd. Het spreekt voor zich dat de auteurs geen goed woord overhebben voor de fusie. Een kleine stad kan zichzelf uitstekend redden en nergens is de betrokkenheid van de burger bij het bestuur zo groot als in een kleine gemeenschap, is de boodschap. Opgaan in Weesp is dus niet nodig. Bovendien verschillen beide stadjes te veel van elkaar. Met enige trots wijzen de rapporteurs erop dat Weesp, in tegenstelling tot Muiden, financieel armlastig is en van het Rijk in de jaren 1948-1950 behoorlijk grote ‘bijzondere uitkeringen' heeft gekregen: ‘Weesp heeft niet eens een sluitende begroting en dat moet Muiden op de been gaan zetten!' Of het rapport doorslaggevend is geweest weten we niet, maar ook dit fusieplan gaat niet door. Op 3 februari 1954 komt in Muiden het bericht binnen dat ‘Haarlem' van de fusie afziet. Muiden blij, Weesp opnieuw teleurgesteld.
Het Gooi
Het wordt er niet gezelliger op als sommige raadsleden van Bussum openlijk laten blijken Weesp niet te zien zitten
Maar niet getreurd, een nieuw plan waarin Weesp een rol speelt is alweer in de maak. Rond dezelfde tijd wordt er in het Gooi gewerkt aan een vorm van samenwerking omdat het Gooi volgens verschillende daarin liggende gemeenten ‘vol’ is. Er vestigen zich steeds meer bedrijven die werknemers aantrekken, waarvoor woningen moeten worden gebouwd. En bouwgrond is in het groene Gooi nu eenmaal een schaars artikel. Wil men met de spaarzame grond goed omgaan dan blijft er niets anders over dan samenwerken en coördineren. Aan het einde van de jaren vijftig valt binnen de besprekingen over deze problematiek voor het eerst ook het woord Weesp. Hilversum heeft bedacht dat de industriële expansie in het Gooi moet worden afgeremd en naar Weesp moet worden afgeleid. Weesp heeft daar wel oren naar, want industrie is welkom. Maar de bedrijven zijn tegen. Zij vinden dat Weesp ‘als woonoord niet aantrekkelijk is voor mensen die het Gooise milieu gewend zijn'. Waarna het plannetje sneuvelt.
Gooistad
In 1961 komen de ruimtelijke problemen van het Gooi opnieuw aan de orde tijdens twee studiebijeenkomsten met als thema ‘Het Gooi is vol’. Burgemeester Boot van Hilversum wil het liefst dat er één grote Gooise gemeente komt met de naam Gooistad waar Weesp deel van gaat uitmaken naast Hilversum, Huizen, Blaricum, Naarden, Bussum en Laren. Het plan gaat niet door. Wel komt er een ‘bovengemeentelijk lichaam’ waarin een aantal gemeenten gaat samenwerken: het Gewest Gooiland.
Groot Amsterdam
In 1972 presenteert de provincie Utrecht een nota waarin sprake is van een Regio Vechtstreek en een Gewest Eemland. Korte tijd later komt ook de provincie Noord-Holland met een nota over een bestuurlijke herindeling van de provincie. ‘Haarlem’ denkt aan het uitbreiden van het Gewest Gooiland met de gemeenten Muiden, Weesp, Nederhorst den Berg, ’s-Graveland en zo mogelijk delen van Nigtevecht, Loenen, Loosdrecht en Eemnes. Muiden, Weesp en Nederhorst den Berg reageren daarop met het verzoek tot het gewest te mogen toetreden. Dat Muiden en Weesp dat graag willen heeft te maken met het feit dat beide worden genoemd in het voorontwerp van de Wet Groot-Amsterdam waarin ze moeten opgaan in Amsterdam. In 1974 wordt de samenwerking onder de naam Gewest Gooi en Vechtstreek inderdaad uitgebreid met de Vechtgemeenten Muiden, Weesp en Nederhorst den Berg.
Nigtevecht
Ondertussen zorgt de Utrechtse nota wel voor onrust in het Utrechtse Nigtevecht. Dat het ruim 1000 inwoners tellende dorpje niet zelfstandig verder kan, is wel duidelijk. Maar in alle plannen voor gemeentelijke herindelingen die er spelen, is de grote angst in Nigtevecht dat het dorp opgaat in Weesp. Dat is niet gek gedacht. In Weesp liggen plannen klaar voor de grote nieuwbouwwijk Aetsveld die de gehele Aetsveldsepolder tot aan Nigtevecht beslaat. En inderdaad, korte tijd later presenteren ‘Haarlem’ én ‘Utrecht’ een fusieplan Weesp-Nigtevecht. Opmerkelijk is dat in dit geval beide gemeenten tegen zijn. Nigtevecht wil niet opgaan in grote buur Weesp en die heeft geen trek in het ‘armlastige’ Nigtevecht. Dat zou een te grote wissel trekken op de Weesper begroting, die toch al niet florissant is. Bijkomend probleem bij deze fusie is dat er een provinciale grenscorrectie nodig is. Nigtevecht ligt immers in Utrecht en Weesp in Noord-Holland. Die grenscorrectie nekt uiteindelijk het plan, waarna Nigtevecht in 1989 fuseert met Loenen. Weesp blij, Nigtevecht blij.
Gooise Meren
In 2007 presenteert de provincie Noord-Holland een nieuw plan waarin Bussum en Naarden moeten fuseren met Muiden en Weesp. Gesprekken komen op gang en eigenlijk meteen vanaf het begin blijkt dat sommige gemeenten bedenkingen hebben. Vooral Weesp valt slecht binnen het kwartet. Het wordt er niet gezelliger op als sommige raadsleden van Bussum openlijk laten blijken Weesp niet te zien zitten. Opnieuw met als argument dat het voormalige ‘industriestadje’ niet past binnen het ‘Gooise milieu’. Als de VVD Bussum in 2012 in de Tweede Kamer een geslaagde lobby pleegt om Weesp buiten de fusie te houden, ligt Weesp eruit. De drie andere gemeente gaan in 2016 op in de nieuwe gemeente Gooise Meren. Gooise Meren blij, Weesp blij.
Amsterdam
Na alle perikelen laat Weesp weten het liefst helemaal niet te willen fuseren. Maar zo gemakkelijk komt ze er niet van af. De provincie blijft aandringen en Weesp gaat nu zelf op zoek naar een partner. Dat is het moment dat Amsterdam serieus in beeld komt. Wilde Weesp in 1972 nog niets van Amsterdam weten, nu spreekt de meerderheid van de gemeenteraad zich uit voor de hoofdstad. Amsterdam blij. En Weesp?
